وقتی دچار تله یا طرحواره آسیب پذیری باشید، همیشه در این ترس زندگی خواهید کرد که بلایی در کمین است و هر لحظه رخ می‌دهد. حال این بلا، بلای طبیعی باشد یا وقوع جرم، بروز یک بیماری یا مشکل مالی، در هر صورت در زندگی احساس امنیت نخواهید داشت. در این مقاله از وبسایت دکتر حامد توکلی به برسی طرحواره آسیب پذیری می‌پردازیم.
طرحواره آسیب پذیری چیست؟
اصلی ترین احساسی که با طرحواره آسیب پذیری همراه است، احساس اضطراب است. احساس می‌کنید که مصیبت و بلا در کمین است و شما نمی‌توانید کاری انجام دهید.
طرحواره آسیب پذیری دو جهت دارد:
- از یک جهت میزان خطر را بزرگ می‌بینید.
- از جهتی دیگر توانایی خود را برای مقابله با آن کوچک می‌شمارید.
آنچه که از آن وحشت دارید به نوع طرحواره شما بستگی دارد. آسیب پذیری بر چهار نوع است و ممکن است که گرفتار بیش از یک نوع آن باشید.
انواع تله آسیب پذیری
انواع تله آسیب پذیری شامل موارد زیر هستند:
- سلامتی و بیماری
- خطر
- فقر
- از دست دادن کنترل
در ادامه به توضیح جداگانه هرکدام می‌پردازیم.
آسیب پذیری نسبت به سلامتی
اغلب افرادی که دچار حمله استرسی هستند به دسته سلامتی وبیماری تعلق دارند. در این حالت شما مدام بدن خود را کنترل می‌کنید، چرا که معتقدید مشکلی وجود دارد. نسبی به اندان هود حساس شده‌اید. هر حس غیر عادی، فارغ از اینکه چقدر می‌تواند عادی باشد، شما را دچار اضطراب و استرس می‌کند. هوای سرد، هوای گرم، خشم، هیجان، کافئین، الکل، دارو، رابطه جنسی و هرچیز دیگری می‌تواند موجب حمله عصبی و استرس شود.
آسیب پذیری امنیتی
در نوع بعدی طرحواره آسیب پذیری، یعنی خطر و امنیت، بیش از حد نگران امنیت خود و عزیزانتان هستید. شما دنیا را محلی مملو از انواع خطرات می‌بینید. از حوادثی مانند سوانح رانندگی و سقوط هواپیما می‌ترسید. ممکن است از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله نیز وحشت داشته باشید. هرچقدر هم که همه چیز منطقی و عادی باشد، باز هم احساس می‌کنید برای شما اتفاقی رخ خواهد داد.
آسیب پذیری فقر و تنگدستی
در نوع بعدی، یعنی فقر، شما همیشه نگران پول هستید و به شکل غیر واقع بینانه‌ای نگران ورشکست شدن و آواره خیابان‌ها شدن هستید. بهتر است توجه کنید که هرگونه از افکار محتاطانه و نگرانی نشان از طرحواره آسیب پذیری نیست! بهتر است که برای اطمینان پیدا کردن یک جلسه مشاوره فردی بگیرید.
آسیب پذیری از دست دادن کنترل
در آخر، افرادی که به دسته از دست دادن کنترل تعلق دارند، از بلایای ذهنی می‌ترسند. از رفتار‌های ذهنی و استرس. از دیوانه شدن و از دست دادن کنترل می‌ترسند. این مورد همچنین شامل حملات عصبی و استرس نیز می‌شود.
علت بروز طرحواره آسیب پذیری چیست؟
در روانشناسی بالینی هر طرحواره‌ای یک ریشه و علتی برای پیدایش دارد. در این بخش ما 5 زمینه اصلی ایجاد تله آسیب پذیری را عنوان کرده‌ایم.
- احساس آسیب پذیری، از مشاهده و زندگی با پدر و مادری آمده که گرفتار همین طرحواره بوده‌اند. آنها نسبت به حوزه‌های خاصی از آسیب پذیری احساس وحشت داشته‌اند (حوزه‌هایی مانند از دست دادن کنترل، بیماری، ورشکستگی و غیره)
- پدر یا مادرتان بیش از حد از شما مراقبت می‌کرده‌اند؛ بخصوص در مواردی که احتمال خطر یا بیماری وجود داشته. آنها مدام به شما در مورد خطری خاص هشدار می‌داده‌اند. به شما تلقین شده است که برای رویارویی با مسائل روزمره، بسیار ضعیف و بی‌صلاحیت هستید (این موارد معمولا با طرحواره وابستگی همراه می‌شود).
- والدینتان به قدر کافی از شما مراقبت نکرده‌اند. محیط کودکی شما از نظر فیزیکی، احساسی یا مالی محیط امنی نبوده‌است ( این مورد معمولا با طرحواره فقدان اطفه یا بدگمانی و بدرفتاری همراه می‌شود).
- در کودکی بیمار بوده یا حادثه غم انگیزی را تجربه کرده‌اید که باعث شده احساس آسیب پذیری داشته باشید.
- پدر یا مادرتان دچار سانحه‌ای دلخراش شده یا فوت کرده‌اند و در نتیجه باعث شده‌اند که شما دنیا را محیطی خطرناک ببینید.
نمونه طرحواره آسیب پذیری در مشاوره روانشناسی
رایج ترین سرچشمه طرحواره آسیب پذیری، مورد اول، یعنی اثرپذیری از خانواده، است. این طرحواره از طریق الگوبردای به شما منتقل می‌شود. در این بخش یک نمونه از صحبت‌های فردی که در جلسه مشاوره روانشناسی با دکتر حامد توکلی بوده و از تجربه آسیب پذیری خود می‌گوید را داریم.
مراجع: «مادرم افسرده بود. مدام با گله و شکایت‌های مختلف به دکتر می‌رفت. فکر می‌کنم او هم دچار حملات عصبی و استرسی بود. خیلی مواقع ناگهان محل را ترک می‌کرد. گاهی هم حاضر به ترک محل نمی‌شد. می‌دانم که از جمع خوشش نمی‌آمد. او مدام در مورد همه چیز به من هشدار می‌داد.»
دکتر حامد توکلی: «فرد آسیب پذیر می‌تواند با چندین طرحواره دیگر نیز همراه شود. اگر والدینتان با شما بدرفتاری کرده‌اند، شما را با کمبود عاطفه مواجه کرده یا شما را ترک کرده‌اند، پس قطعا احساس آسیب پذیری را داشته‌اید. تمام این رخداد‌ها نوعی تجاوز به احساس امنیت شما محسوب می‌شدند. به همین علت در درون خود همیشه نگران وقوع اتفاق بد هستید.»
خطر تله آسیب پذیری برای رابطه عاطفی
اگر دچار طرحواره آسیب پذیری باشید، به سوی کسانی که از شما مراقبت می‌کنند، جذب می‌شوید. با انتخاب شخصی که از شما مراقبت می‌کند، شما تسلیم طرحواره آسیب پذیری خود و در نتیجه باعث تشدید آن می‌شوید! در ادامه نشانه‌های خطر در روابط را خواهید دید:
- تمایل به انتخاب افرادی دارید که مایل و مشتاق هستند تا از شما در برابر خطرات و بیماری‌ها مراقبت کنند. شریک شما قوی و شما ضعیف و محتاج هستید.
- تمام فکر شما این است که شریکی بی‌باک، از لحاظ جسمانی قدرتمند و از لحاظ مالی توانمند داشته باشید؛ فردی که برای مراقبت از شما در برابر ترس‌هایتان توانمند باشد.
- به دنبال افرادی هستید که مایل به شنیدن ترس‌های شما و اطمینان دادن به شما هستند.
- شما فرد قدرتمندی را می‌خواهید که مشتاق مشکلات شماست. فردی را می‌خواهید که ناز شما را بکشد و از شما مراقبت کند. کسی را می‌خواهید که باعث شود احساس امنیت داشته باشید.
درمان طرحواره آسیب پذیری
هر طرحواره‌ای قابل درمان و ارائه راه حل است؛ تنها باید یک نکته مهم را رعایت کنید آن هم این است که پذیرش داشته باشید. ابتدا باید بپذیرید دارای یک الگوی رفتاری نامناسب و آسیب‌زا هستید. سپس با کمک یک دکتر روانشناس در تهران می‌توانید هم در جلسات مشاوره حضوری و هم آنلاین مشکل خود را رفع کنید.
این 8 مرحله در درمان طرحواره آسیب پذیری به شما کمک می‌کنند:
مرحله اول
سعی کنید سرچشمه طرحواره خود را درک کنید. نگرش سرچشمه این طرحواره اهمیت بسیاری دارد. این مرحله شروع خوبی است اما برای تغییر کافی نیست.
مرحله دوم
فهرستی از ترس‌های خود تهیه کنید. از شما می‌خواهیم نگاهی عینی به ترس‌های خود داشته باشید. به راه‌هایی که با آنها تسلیم آسیب پذیری می‌شوید و راه‌هایی که با آنها از آسیب پذیری فرار می‌کنید. فهرستی از موقعیت‌هایی که از آنها می‌ترسید درست کنید.
مرحله سوم
سلسله‌ای از موقعیت‌هایی که از آنها می‌ترسید درست کنید و برای غلبه بر هر ترس، آنها را به قدم‌های کوچک تبدیل کنید. قدم‌های خود را از آسان ترین قدم به سخت ترین مرتب سازید. نکته مهم این است که این سلسله بایستی قابل انجام دادن باشد. این فهرست باید به تدریج فرار‌ها و مراقبت‌های افراطی شما را به پایان برساند؛ یعنی باعث شود هم به موقعیت‌های که از آنها اجتناب می‌کرده‌اید بروید و هم بتوانید به تنهایی دست به خطر کردن بزنید.
مرحله چهارم
با افرادی که دوستشان دارید ملاقات کنید. از آنها از کمک آنها در جهت رویارویی با ترس‌هایتان استفاده کنید. اجازه دهید افراد اطراف شما بدانند شما در حال انجام چه کاری هستید. به آنها بگویید که قصد غلبه بر احساس آسیب پذیری تان را دارید. از آنها بخواهید تا کمتر از شما مراقبت کنند و کمتر به شما اطمینان خاطر ببخشند. دیگران را حمایت کنید تا آنها نیز آسیب پذیری خود را بروز دهند.
مرحله پنجم
احتمال وقوع رخداد‌هایی را که از آنها می‌ترسید، بررسی کنید. بسیاری از افرادی که گرفتار طرحواره آسیب پذیری هستند، در احتمال وقوع موقعیت‌هایی که از آنها می‌ترسند مبالغه می‌کنند.
مرحله ششم
با کودک درون خود صحبت کنید. برای فرزند خود پر یا مادری قوی و شجاع باشید. احساساتی که به طرحواره شما متصل هستند، احساسات یک کودک‌اند. آنها احساسات کودک آسیب پذیر درون شما هستند. همین که با تصویر و احساس آسیب پذیری‌تان ارتباط برقرار کنید، واردکردن خودتان به آن تصویر به عنوان یک بزرگسال می‌تواند مایه آرامش آن کودک آسیب پذیر احساس امنیت کند.
مرحله هفتم
تکنیک‌های رسیدن به آرامش را تمرین کنید. تمرینات آرامش می‌تواند جسم و روان شما را متمرکز سازد. آنها می‌توانند نشانه‌های فیزیکی ناشی از اضطراب را کنترل کرده و ذهن شما را از سوق یافتن به سمت تفکرات مصیبت‌گرایانه حفظ کند.
مرحله هشتم
سعی کنید از طریق تصویرسازی از عهده ترس‌های خود برآیید. تصویرسازی نقش عمده در برانگیخته کردن این طرحواره ایفا می‌کند. اگر دقت کنید متوجه خواهید شد که نه تنها افکار مصیبت گرایانه دارید، بلکه تصورات و تصویرسازی‌های شما نیز مصیبت گرایانه هستند. شما به وضوح بدترین نتیجه گیری ممکن را تصور می‌کنید به طور طبیعی چنین تصوری شما را می‌ترساند.
نتیجه گیری
پاداش واقعی غلبه بر طرحواره آسیب پذیری، گسترش یافتن زندگیتان است. اگر احساس می‌کنید که نمی‌توانید به تنهایی بر طرحواره خود غلبه کنید، روند درمان را آغاز کنید. چرا همچنان فعالیت‌های خود را محدود می‌کنید و خود را نادیده می‌گیرید؟ خروج از طرحواره آسیب پذیری یعنی بازگشت به زندگی. دکتر حامد توکلی با بیش از 10 سال تجربه در اتاق درمان و با بکارگیری متد طرحواره درمانی به شما کمک می‌کند تا تله‌های روانی خود را بشناسید و سپس آن را کنترل کنید. تنها کافی‌ست به شماره 09354575872 در واتساپ پیام بدهید.
