کسانی که از شرایط، مکان‌ها، افراد یا جانواران خاص ترس بی دلیل و شدید دارند معمولا به فوبیا مبتلا شدند. فوبیا انواع مختلفی دارد که می‌تواند آرامش را از شما سلب کند. برای همین روش‌های مختلفی توسط روانشناسان و مشاوران ابداء شده که به درمان و کنترل فوبیا کمک میکند و زندگی را به شما باز می‌گرداند. در این مقاله معنی فوبیا، انواع و درمان آن را بررسی می‌کنیم.
در صورتی که برای درمان فوبیا خود به مشاوره نیازمند هستید می‌توانید با دکتر حامد توکلی، بهترین دکتر روانشناس در تهران در تماس باشید. برای رزرو زمان مشاوره می‌توانید از واتساپ دکتر حامد توکلی استفاده کنید.
فوبیا (Phobia) چیست؟
فوبیا یک ترس مداوم، بیش از حد و غیر واقعی است که معمولا از یک شخص، اتفاق، تعامل، موقعیت یا حیوان خاصی ناشی میشود. هراس از لحاظ روانپزشکی نوعی اختلال اضطرابی بوده که در زندگی شخصی فرد تاثیر منفی می‌گذارد.
منشأ کلمه فوبیا از یونان باستان بوده و به معنی هراس یا ترس زیاد است.
افراد مبتلا به فوبیا از شرایط یا مکان‌هایی که باعث هراسشان میشود اجتناب کرده یا با اضطراب و نگرانی شدید آن را تحمل می‌کنند و بعد از تحمل تا مدت‌ها بعد از تمام شدن احساس ناراحتی و هراس دارند. اختلال فوبیا معمولا با مشاوره روانشناسی و داروهای تجویز شده توسط روانپزشک درمان میشود.
به مشاوره نیاز دارید؟ اگر در این روزها احساس افسردگی، اضطراب، عدم اعتماد به نفس دارید و نمی‌توانید به کارهای روزمره خود برسید یا حتی اگر در ارتباط با خانواده، همسر و پارتنر عاطفی خود دچار مشکل شدید، در کمتر از 1 دقیقه می‌توانید یک جلسه مشاوره روانشناسی با دکتر حامد توکلی رزرو کنید!
علت بروز فوبیا
این بیماری علت دقیقی ندارد ولی طبق اطلاعات ارائه شده از بیمارستان جان هاپکینز «عوامل ژنتیکی و برخی شرایط محیطی در شروع فوبیا نقش دارند. خیلی وقت‌ها شروع ترس در کودکی اتفاق می‌افتد و با گذشت زمان بیشتر و بیشتر میشود. با این حال متخصصان مطمئن نیستند که برخورد اولیه بوده که باعث فوبیا میشود یا خود فرد بیشتر نسبت به عارضه حساس بوده است.»
کودکانی که یکی از بستگانشان به اختلال اضطراب مبتلا شده بیشتر در معرض خطر هستند. رویدادهای مختلف و ناگوار در زندگی مانند حمله حیوان، گیر کردن در آسانسور یا نیش حیوان باعث ایجاد فوبیا میشود.
منشا بیشتر عارضه‌های هراس در کودک است، ولی اولین نشانه‌های آن در سنین 15 تا 20 رخ می‌دهد. با این حال، احتمال شروع شدن فوبیا در بزرگسالی نیز وجود دارد ولی برخی آن را با اختلال اضطراب بعد از سانحه اشتباه می‌گیرند.
این اختلال در آقایان و خانم‌ها به یک اندازه اتفاق می‌افتد و جنسیت نقش خاصی در ایجاد عارضه ندارد. با این حال آقایان معمولا بیشتر برای شرایط خود به دنبال درمان می‌روند.
انواع فوبیا
هر فردی با دیگران متفاوت است و فوبیاها یا ترس‌های فراوانی وجود دارد که به شرایط و روحیه فرد نیز بستگی دارد. در ادامه برخی از شایع‌ترین فوبیاها در جهان را معرفی کردیم.
کلاستروفوبیا یا ترس از فضای بسته (Claustrophobia)
این ترس بیشتر در مکان‌های کوچک مانند کمد، دستشویی، یا راهرو اتفاق می‌افتد که احساس خفگی، نگرانی و هراس را همراه دارد. برخی از افرادی که به فوبیا فضای بسته دچار هستند احساس میکند که فضا به صورت فیزیکی درحال کوچک شدن و یا خفه کردن فرد است.
آگورافوبیا یا ترس از فضای باز یا شلوغ (Agoraphobia)
این فوبیا کاملا به معنی ترس از فضای باز نیست. بلکه بیشتر ترس از مکان‌های است که فرار از آن‌ها بسیار مشکل بوده. مثل مکان های شلوغ یا فضای کار یا هر فضایی که خارج از خانه‌ی فرد باشد.
کسی که به آگورافوبیا مبتلا شده معمولا در مکان‌های شلوغ و عمومی دچار اضطراب شدید یا حملات پانیک می‌شوند. برای همین این افراد برای بیرون رفتن از خانه خود به یک همراه مانند دوست یا عضو خانواده نیازمند هستند.
فوبیا اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی (Social Phobia)
این نوع فوبیا به اضطراب اجتماعی نیز معروف است. این افراد معمولا به دلیل نگرانی از قضاوت، آبروریزی و یا خجالت کشیدن از شرایط اجتماعی گریزان هستند. همه ما در برخی شرایط اجتماعی دچار نگرانی می‌شویم. با این حال زمانی که تراس باعث دوری از اجتماع و گوشه گیری شما میشود ممکن است دچار اختلال تشویش شده باشید.
ترایپوفوبیا یا فوبیای حفره یا سوراخ ریز (Trypophobia)
این فوبیا به صورت تنفر یا ترس زیاد از حفره‌ها یا سوراخ های در کنار هم ایجاد میشود. این نام در سال ۲۰۰۵ در اینترنت بوجود آمد و در شبکه‌های اجتماعی محبوبیت پیدا کرد. کسی که از حفره ها یا سوراخ‌ها ترس دارد معمولا در مقابل اشیاء یا جانوران زیر واکنش منفی نشان می‌دهد:
- نان، به خصوص نانی که کنجدی باشد
- میوه‌هایی که هسته ریز و زیاد دارند مانند توت فرنگی، کیوی و تمشک
- کندو عسل و گل آفتاب گردان
- حشرات و زنبوران
- پوست مار، قورباغه یا دیگر خزندگان
- زیر کفش
- ابر اسفنجی
آناتیدافوبیا یا ترس از پرندگان آبزی (Anatidaephobia)
اختلال آناتیدافوبیا یا ترس از اینکه در جایی، به نحوه‌ای، یک اردک شما را نگاه میکند، اولین بار در کتاب مصور «اون طرفیا» (Far Side) توصیف شده که به صورت مسخره آمیز، اردک‌ها به عنوان مخلوقاتی بی‌رحم نشان داده که همیشه آماده حمله به شما هستند.
ترس از پرندگان آبزی، البته یک اختلال فوبیا جدی در برخی از انسان‌ها است که همانند ترس از حیوانات بوده که در زندگی فرد مبتلا به آناتیدافوبیا تاثیر منفی می‌گذارد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند از مکان‌هایی مانند اقیانوس، دریا، دریاچه، ساحل، رودخانه یا هر مکان دیگری که ممکن است پرندگان آبزی داشته باشد اجتناب می‌کنند.
فوبیاهای عجیب را می شناسید؟
ترس یا فوبیا حتما از چیزی که خطرناک بوده یا شرایطی که غیر قابل کنترل است ایجاد شود. برخی مواقع فوبیا کاملا بی‌دلیل و غیرمنطقی بوده که بیشتر به دلیل اتفاقات حل نشده در کودکی سرچشمه می‌گیرد.
معرفی تیتروار چند فوبیای عجیب:
- آلکتروفوبیا: ترس از مرغ
- اونوماتوفوبیا: ترس از نام یا کلمات خاص
- نفوفوبیا: ترس از ابر
- کریوفوبیا: ترس از یخبندان و سرمای شدید
- پوگونوفوبیا: ترس از ریش
- کاسترفوبیا: ترس از ترن هوایی
- کومپون فوبیا: ترس از دکمه
- اسپکتروفوبیا: ترس از آینه یا انعکاس
- سینمورتوفوبیا: ترس از زامبی
- تکنوفوبیا: ترس از تکنولوژي
- تریسکاایدکافوبیا: ترس از عدد 13
علائم فوبیا (هراس زدگی)
برخی آزمایشات نشان داده‌اند که حدود 17 درصد کودکان و بزرگسالان به نوعی از فوبیا مبتلا هستند. علائم فوبیا در افراد به صورت طیفی بوده و شدت آن به شرایط مختلفی بستگی دارد. شایع‌ترین نشانه آن حملات پانیک بوده که ممکن است به صورت زیر ایجاد شوند:
- ضربان شدید قلبی و بالا رفتن ضربان قلب
- کاهش تنفس
- مشکل در صحبت کردن
- خشکی دهان
- حالت تهوع
- بالا رفتن فشار خون
- درد سینه
- احساس خفگی
- سرگیجه
- تعرق زیاد
- احساس ناتوانی
این بیماری همیشه با حملات پانیک همراه نیست، برای همین برای تشخیص دقیق فوبیا باید به روانشناس مراجعه کرد.
درمان فوبیا چگونه است؟
درمان فوبیا ترکیبی از تکنیک‌های درمانی، قرص‌های فوبیا و مشاوره است که باید زیر نظر یک فرد حرفه‌ای انجام شود. در ادامه به برخی از درمان‌های موثر برای آن می‌پردازیم.
روش های درمان فوبیا در روانشناسی
تکنیک‌های مختلف روانشناسی وجود دارد که برای درمان فوبیا استفاده میشود، آن‌ها شامل موارد زیر هستند.
مواجهه درمانی
روش مواجهه درمانی با قرار گرفتن در معرض علت ترس انجام میشود که معمولا به تدریج و سیستماتیک تحت نظارت روانپزشک انجام میشود تا ترس و هراس فرد کاهش یابد. حساسیت زدایی به عنوان بهترین درمان فوبیا در تمام مراکز روانشناسی انجام میشود. این درمان ایمن بوده و به صورت تدریجی انجام میشود تا فرد آرام آرام با ترس خود مواجه شود و حساسیت خودش را از دست بدهد.
درمان شناختی – رفتاری (CBT)
در جلسات درمان شناختی – رفتاری یا CBT مشاور فردی تلاش میکند که جایگزینی بهتر برای واکنش دادن به فوبیا خودتان پیدا کنید. در حین جلسات مشاور دلیل اصلی ترس شما را پیدا میکند و سعی میکند شما را با شرایط تطبیق دهد. این کار زندگی کردن با اختلال را آسوده کرده و به بیمار روش درست کنترل کردن احساسات و تفکرات خود را آموزش می‌دهد.
درمان دارویی فوبیا
به طور معمول مشاوره روانشناسی بهترین درمان فوبیا به شمار می‌آید. ولی در صورت نیاز دارو می‌تواند اضطراب و نگرانی را کاهش دهد تا شما راحت‌تر بتوانید با منشع بیماری خود مواجه شوید.
دارو در اول درمان و به صورت کوتاه مدت فقط برای شرایط خاص تجویز میشود. برای مثال کسانی از هواپیما ترس دارند برای سفر کردن می‌توانند از داروهای خاص استفاده کنند. بهترین داروی فوبیا شامل دو گروه زیر می‌شوند.
بتا بلاکرها
این نوع داروها اثرات محرک آدرنالین را خنثی می‌کنند، با این داروها علائمی مانند بالا رفتن ضربان قلب، فشار خون بالا، گرفتگی صدا و لرزش بدن کاهش میابد.
آرام بخش ها
بعضی مواقع برای درمان فوبیا اجتماعی در شرایط خاص مانند قبل از سخنرانی عمومی آرام بخش بنزودیازپین تویجز میشود که برای کاهش کوتاه مدت هراس بسیار مفید هستند. البته در نظر داشته باشید که آرام بخش‌ها اعتیاد آور هستند که باید حتما با تجویز دکتر و دقت بالا استفاده شوند.
سه درمان خانگی فوبیا
درمان قطعی فوبیا فقط تحت نظر روانشناس انجام میشود. ولی استراتژی‌ها و روش‌های خانگی وجود دارد که می‌تواند به شما در کنترل احساسات کمک کند.
۱/ زندگی سالم داشته باشید
به اندازه کافی استراحت کنید، غذاهای سالم بخورید و تلاش کنید که هر روز یک ورزشی انجام دهید. از کافئین اجتناب کنید یا تا جایی که امکان دارد استفاده آن را کاهش دهید، کافئین علائم اضطراب شدیدتر میکند.
۲/ با دیگران در مورد فوبیا خود صحبت کنید
سعی کنید با دیگران درمورد عارضه خود صحبت کنید و گروهی از افراد مبتلا به فوبیا را پیدا کرده تا با بتوانید از تجربیات و استراتژی‌های کنترل هراس دیگران برای شرایط خود استفاده کنید.
۳/ سعی کنید از ترس خود فرار نکنید
اجتناب و فرار یکی از موانع بزرگ درمان فوبیا به شمار می‌رود. تلاش کنید تا جایی که امکان دارد و برای شما امن است به شرایط ترس خود نزدیک شوید. خانواده، دوستان و سایکوتراپیست می‌تواند در این کار به شما کمک کند. تمام درس‌هایی که در جلسات مشاوره فردی خود می‌گیرید را پیاده‌سازی کنید و یک برنامه برای زمانی که علائم فوبیا شما شدید میشود بسازید.
دیگر درمان های فوبیا
برخی‌ها ترجیح می‌دهند که از درمان گیاهی و طب سنتی برای عارضه خود استفاده کنند، ولی در نظر داشته باشید که طب سنتی یا گیاهی نباید جایگزین درمان‌های اصلی شما شود و این گزینه‌ها درمان اولیه این اختلال محسوب نمی‌شوند که خیلی از آن‌ها عوارض جانبی نیز دارند. برخی از درمان‌های سنتی و گیاهی شامل روش‌های زیر است.
- درمان فوبیا با هیپنوتیزم
- هومیوپاتی
- داروهای گیاهی
اگر چه این درمان‌ها قابلیت کاهش فوبیا را دارند لازم به ذکر است که توسط جامعه پزشکی تایید نشده‌اند و هنوز به آزمایش‌های دقیق‌تر نیازمند هستند. قبل شروع طب سنتی حتما با مشاور یا دکتر خود صحبت کنید.
پیشگیری و تشخیص فوبیا
فقط دکتر یا مشاور روانشناسی می‌تواند به طور قطعی علت هراس شما را تشخیص دهد که برای اینکار از استراتژی‌های زیر استفاده می‌کنند.
- دکتر در مورد علائم و داروهایی که برای کاهش علائم استفاده می‌کنید، سوالاتی از شما می‌پرسد.
- در طول جلسه و صحبت کردن با شما دکتر تمام واکنش‌های فیزیکی شما را در نظر می‌گیرد تا با واکنش‌های شما در برابر شرایط ایجاد کننده هراس بیشتر آشنا شود.
- مشاور در مورد شرایط و حیواناتی که باعث فوبیا شما میشود صحبت میکند و راه‌های اجتناب آن را از شما می‌پرسد.
متاسفانه راهی برای پیشگیری فوبیا برای کسانی که بزرگ شدند ندارد. ولی اگر فرزند دارید به دنبال کمک بگردید. با اینکه ژنتیک می‌تواند نقشی در ایجاد فوبیا داشته باشد، پاسخ و واکنش اشتباه والدین به ترسشان می‌تواند باعث تشدید بیماری در فرزندشان شود.
با مقابله با ترس خود، می‌توانید از ایجاد وحشت در کودکان خودتان جلوگیری کنید و به او روبرو شدن با ترس را آموزش دهید تا ترس‌های کوچک بچه‌تان به فوبیا در بزرگسالی تبدیل نشود.
سخن آخر از دکتر حامد توکلی
ترس یک عکس العمل طبیعی در برابر خطرات است؛ ولی فرق اصلی ترس و این اختلال در شدت، دلیل و منطقی بودن وحشت است. برای کسانی که ترس زیاد و وحشت بی دلیل و غیر منطقی دارند راه‌های درمانی مختلفی وجود دارد که یکی از بهترین درمان فوبیا یا هراس زدگی روش مواجهه درمانی بوده که در جلسات مشاوره فردی به صورت حرفه‌ای و کنترل شده انجام میشود.
اگر احساس می‌کنید که هراس در کیفیت زندگی شما تاثیر گذاشته و مانع انجام کارهای روزمره شما میشود بهتر است به بهترین مشاور برای فوبیا در تهران مراجعه کرده تا درمان‌تان شروع شود.
آیا فوبیا یک بیماری روانی است؟
بله، فوبیا یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی بوده که نیازمند درمان است.
آیا فوبیا با بالا رفتن سن بدتر می شود؟
با گذشت زمان و بالا رفتن سن، تولید آدرنالین کاهش می‌یابد که می‌تواند علائم فوبیا را کاهش دهد. ولی افراد مسن اغلب آسیب پذیرتر هستند که می‌تواند ترس را برایشان خطرناک کند و به بیماری‌های جدی‌تر تبدیل شود.
چطور برای جلسه مشاوره فوبیا خود آماده شوم؟
برای گرفتن بهترین نتیجه از جلسه روانشناسی خود می‌توانید علائم، محرک‌های ترس، اتفاقات مهم در کودکی و تمام داروهایی که استفاده می‌کنید را یادداشت کنید و به تمام سوالات مشاور صادقانه جواب دهید.
