اگر در طرحواره وابستگی گرفتار شوید، قادر نخواهید بود تا به گونه‌ای شایسته و بدون دریافت کمک قابل توجهی از سوی دیگران، از عهده امور روزانه خود برآیید. شما به پشتیبانی دیگران وابسته هستید و به حمایت دائمی آنها نیاز دارید. در این قسمت از مقالات طرحواره درمانی دکتر حامد توکلی به بررسی طرحواره وابستگی می‌پردازیم.
در انتهای این متن می‌توانید نظر یا مشکل خود را با اسم ناشناس بفرستید و پاسخ مستقیم از دکتر توکلی دریافت کنید. همچنین جهت تحلیل تست طرحواره و شرکت در جلسات طرحواره درمانی به شماره 09354575872 در واتساپ پیام بدهید.
علائم طرحواره وابستگی
اگر گرفتار طرحواره وابستگی هستید؛
- زندگی شما سردرگم کننده به نظر می‌رسد.
- احساس می‌کنید که نمی‌توانید از عهده کارها بر بیایید.
- باور دارید که نمی‌توانید در این دنیا از خود مراقبت کنید و به همین دلیل از دیگران کمک می‌طلبید.
تنها با وجود چنین کمک‌هایی است که شاید بتوانید به زندگی ادامه دهید. در قلب طرحواره وابستگی حسی مبتنی بر تقلای مداوم برای به انجام رساندن مسئولیت‌های زندگی بزرگسالانه وجود دارد. اگر دچار سردرگمی و کافی نبودن برای زندگی خود دارید،بهتر است در جلسات مشاوره فردی این موضوع را مطرح کنید. توجه داشته باشید که هیچکس به جز یک متخصص نمی‌تواند راهکار درستی به شما ارائه کند.
تله وابستگی چیست و چگونه است؟
اگر در تله وابستگی باشید، احساس فقدان و ناکافی بودن دارید. تصویری که می‌توان از ماهیت وابستگی خلق کرد، تصویر کودکی است که ناگهان احساس می‌کند در دنیایی بیکران قرار گرفته و برای پیدا کردن مادرش اشک می‌ریزد. این حس مانند حس حضور یک کودک در دنیای بزرگسالان است. بدون حضور یک بزرگسال که بتواند از شما مراقبت کند، کودک گمشده‌ای بیش نیستید.
فرد وابسته چطور فکر می کند؟
افکار شما بیانگر حس ناکارآمدی شما هستند: «این برایم خیلی سخت است.»، «از عهده این کار برنمی‌آیم.»، «دارم از بین می‌روم.»، «نمی‌توانم از عهده مسئولیت‌هایم بر بیایم.».
سایر افکار شما نشان دهنده ترس شما از طرد شدن هستند. این حس که افرادی که به آنها وابستگی دارید را از دست خواهید داد؛ «بدون او چه باید کنم؟»، «به تنهایی چطور ادامه دهم؟». این افکار معمولا با حس ناامیدی و ترس همراه هستند. طرح و نقشه می‌ریزید تا مطمئن شوید شخصی برای کمک وجود خواهد داشت. اگر تنها باشید، کاملا حس می‌کنید که همه چیز گیج‌کننده است.
نمونه طرحواره وابستگی بی کفایتی
افرادی که به شدت درگیر وابستگی بی کفایتی هستند، به اعتماد خود نسبت به قضاوت و تصمیم خود خیانت می‌کنند. احساس می‌کنند توانایی کمی برای تصمیم گیری درست دارند. بی‌اعتمادی به تصمیمات از اصلی‌ترین ویژگی‌های طرحواره وابستگی است. شما دودل و نامطمئن هستید.
مراجع: «دوست داشتم که می‌توانستم در مورد کارم به یک نتیجه قطعی برسم. نمی‌دانم که چرا تا این اندازه مردد هستم. انگار باور دارم که نمی‌توتنم تصمیم درستی بگیرم.»
در هنگام تصمیم گیری عاجزانه به دنبال دیگران هستید. در واقع از فردی به فرد دیگر به دنبال نصیحت هستید. بارها و بارها نظر خود را تغییر می‌دهید. در نهایت اگر تصمیمتان را بگیرید، مکرر درباره آن از دیگران سوال می‌کنید تا از درستی آن مطمئن شوید.
علت ایجاد تله وابستگی چیست؟
طرحواره وابستگی می‌تواند هم از والدین بیش از حد مراقبت کننده و هم از خانواده‌ای که از شما مراقبت نکرده‌اند نشات بگیرد.
- والدینی که بیش از حد از فرزند خود مراقبت می‌کنند، آنها را وابسته نگه می‌دارند. آنها رفتار‌های ناشی از وابستگی فرزندانشان را تشدید و رفتار‌های مستقل آنها را تضعیف می‌کنند. آنها کودکان خود را سرکوب می‌کنند و به آنها آزادی و حمایت کافی برای یادگیری خودکفایی نمی‌دهند.
- والدین بی‌مسئولیت نیز در مراقبت از فرزندشان شکست می‌خورند. از سنین پایین، فرزندان آنها به خودشان واگذار می‌شوند و بایستی نقشی فراتر از سن و سال خود را بر عهده بگیرند. چنین کودکانی می‌توانند توهم استقلال داشته باشند، اما در واقع وابستگی‌های جدی بسیاری دارند.
در بهترین حالت ممکن، والدین به ما آزادی کشف دنیا را می‌دهند، زمانی که به کمک نیاز داریم با ما ارتباط برقرار می‌کنند، زمانی که واقعا نیاز داشته باشیم به ما کمک می‌کنند و به توانایی ما در رسیدن به موفقیت اعتماد می‌کنند. آنها به ما حمایت لازم برای احساس امنیت و آزادی می‌دهند و ما را برای ادامه راه توسط خودمان تشویق می‌کنند.
خطر وابستگی در روابط عاشقانه
یکی از مشکلات مطرح شده در زوج درمانی، رسوخ طرحواره وابستگی شما در روابط عاشقانه است. به سمت افرادی کشیده می‌شوید که گسترش دهنده وابستگی در شما هستند. شما موقعیت کودکی خود را تکرار خواهید کرد. در ادامه علائم هشدار دهنده‌ای را می‌بینیم که ممکن است شریک شما براساس آنها طرحواره وابستگی را در شما تحریک کند.
- شریک شما همچون پدر یا مادر شما قوی به نظر می‌رسد.
- از مراقبت کردن از شما لذت می‌برد و دوست دارد با شما مانند فرزندش رفتار کند.
- به تصمیمات او بیشتر از تصمیمات خود اعتماد دارید. اغلب تصمیمات را او می‌گیرد.
- می‌فهمید زمانی که او نزد شماست استقلال ندارید و در نبودش همه چیز متوقف می‌شود.
- هزینه همه چیز را او می‌پردازد و امور حسابرسی کاملا بر عهده اوست.
- او از عقاید، سلیقه و کارآیی شما در امور روزمره انتقاد می‌کند.
- هرگاه کاری بر عهده شماست، احساس می‌کنید که همیشه باید توصیه او را جویا شوید، حتی اگر تخصصی در آن زمینه نداشته باشد.
- همه کارها را برای شما انجام می‌دهد و هیچ مسئولیتی برعهده شما نیست.
- هرگز احساس ترس، ناامنی و آسیب پذیری نمی‌کنید.
برای از بین بردن وابستگی در رابطه عاطفی چه کنیم؟
اگر موارد بالا در رابطه شما وجود دارد، پس همچنان در موقعیت وابستگی کودکی خود زندگی می‌کنید. احتمالا متوجه شده‌اید که ویژگی‌های بالا که در شریک شما وجود دارد، در پدر و مادر شما نیز وجود داشته است. هیچ چیز تغییر نکرده است. شما وابستگی خود را به زندگی بزرگسالی خود آورده‌اید.
مسئولیت‌های کم، نگرانی‌های کم و چالش‌های کمی دارید. هرچند که ممکن است رضایت بخش به نظر برسد، اما زمان آن رسیده تا بفهمید در ازای حفظ این طرحواره چه بهایی می‌پردازید؟ بهایی که می‌پردازید، خواسته‌های شما، آزادی و غرور شماست. بهای این کار نفس خودتان است. برای رهایی از این وابستگی، بهتر است درمان طرحواره خود را با یک دکتر روانشناس در تهران (چه به صورت آنلاین و چه حضوری) شروع کنید.
خطر وابستگی با ویژگی های متناقض
وقتی دچار وابستگی باشید، حتی اگر شخص را پیدا کردید که از استقلال شما حمایت می‌کند، باز هم خطراتی وجود دارد که بایستی از آنها اجتناب کنید.
این امکان وجود دارد که شخص سالم را تبدیل به کسی کنید که طرحواره وابستگی را در شما شکل می‌دهد! در واقع شما تمام روابط خود را در همین مسیر پیش می‌برید.
آیا تا اندازه‌ای به دوستان خود نیز وابسته نیستید؟ آیا در موقعیت‌هایی خاص و زمانی که هیچ کس در دسترس نیست، حتی به غریبه‌ها نیز وابسته نمی‌شوید؟ اگر شما شخصی با ویژگی ضد وابستگی هستید، طرحواره خود را از راه‌های دیگری تشدید می‌کنید. همیشه کارهایی فراتر از حد خود انجام می‌دهید:
- برای هیچ کاری از دیگران توصیه و راهنمایی نمی‌خواهید. همه چیز را خودتان به انجام می‌رسانید.
- همیشه مسئولیت‌های تازه می‌پذیرید و با ترس‌هایتان روبه‌رو می‌شوید، اما احساس فشار می‌کنید.
- شریک شما کاملا به شما وابسته است و در نهایت شما همه کارها را انجام می‌دهید و به تنهایی تصمیم گیری می‌کنید. آن بخشی از خود را که به کمی وابستگی سالم نیاز دارد نادیده می‌گیرید.
درمان طرحواره وابستگی بی کفایتی
مراحل درمان طرحواره باید تحت نظر یک دکتر روانشناس با متد طرحواره درمانی باشد. دکتر توکلی می‌تواند در این مسیر همراه شما باشد. مراحل به این صورت است:
- وابستگی دوران کودکی خود را درک کنید. کودک وابسته درون خود را احساس کنید.
- فهرستی از تمام موقعیت‌ها، کارها، مسئولیت‌ها و تصمیماتی که برای رسیدن به آنها به دیگران نیاز دارید تهیه کنید.
- فهرستی از چالش‌ها، تغییرات یا فوبیا‌هایی که به خاطر ترسشان مجبور به فرار از آنها هستید، تهیه کنید.
- خودتان را به سمت پذیرش امور روزانه و تصمیمات جدید سوق دهید. بدون اینکه از دیگران کمک بخواهید، چالش‌هایی را بپذیرید و تغییراتی را اعمال کنید که از آنها دوری می‌کرده‌اید. ابتدا با امور ساده‌تر آغاز کنید.
- وقتی در انجام یک کار موفق بودید، از خودتان رضایت داشته باشید. کارتان را دست کم نگیرید. اگر شکست خوردید، تسلیم نشوید. انقدر سعی کنید تا به مهارت برسید.
- روابط گذشته‌تان را مرور کنید و الگو‌های وابستگی تکرار شونده را بشناسید. فهرستی از تله‌هایی را که باید از آنها دوری کنید، تهیه کنید.
- از افراد قوی و بیش از حد مراقبت کننده که جاذبه زیادی ایجاد می‌کنند دوری کنید.
- اگر شخصی را یافتید که به شکلی متعادل با شما رفتار می‌کرد، شانس آغاز رابطه را امتحان کنید. نسبت به سهم خود، سعی در پذیرش مسئولیت و تصمیم گیری داشته باشید.
- اگر شریک یا رئیس شما کمک به شما را نمی‌پذیرد، گله و شکایت نکنید. مدام برای راهنمایی و کمک گرفتن سراغ آنها نروید.
- چالش‌ها و مسئولیت‌های جدید بر عهده بگیرید؛ اما به تدریج و آرام آرام آنها را آغاز کنید.
- اگر شخصی با ویژگی ضد وابستگی هستید، نیاز خود به راهنمایی را بپذیرید. از دیگران کمک بخواهید. بیش از حد توانتان چالش‌های جدید نپذیرید. از سطح اضطراب خود به عنوان معیاری در جهت میزان توانایی‌تان در جهت پذیرش مسئولیت استفاده کنید.
جمع بندی مبحث وابستگی
خروج از طرحواره وابستگی، یعنی سفر از کودکی به بزرگسالی؛ یعنی تبادل ترس و دوری با احساس مهارت و کمال. به دست آوردن این حس که می‌توانید در این دنیا به‌گونه‌ای مستقل عمل کنید. دست از تلاش‌های طاقت فرسا در جهت کمک گرفتن از دیگران برای مراقبت از خودتان بردارید.
یاد بگیرید خودتان از خودتان مراقبت کنید. یاد بگیرید از طریق کسب مهارت در امور زندگی، به توانایی‌های خود برای رویارویی با آنها ایمان داشته باشید. دکتر حامد توکلی با بیش از 10 سال تجربه در اتاق درمان و با بکارگیری متد طرحواره درمانی به شما کمک می‌کند تا تله‌های روانی خود را بشناسید و سپس آن را کنترل کنید.
