اگر گرفتار طرحواره معیارهای سختگیرانه یا پرتوقعانه هستید، بی‌وقفه در تلاش هستید تا انتظارات بالایی را که از خودتان دارید، برآورده سازید. تاکید شدیدی بر موقعیت اجتماعی، پول، موفقیت، زیبایی، رتبه یا شهرت دارید و این موارد را به قیمت از دست دادن شادی، لذت، سلامتی و در گرو احساس کمال طلبی و روابط راضی کننده می‌خواهید.
در این قسمت از وبسایت دکتر حامد توکلی به بررسی معیارها و توقع‌های سخت می پردازیم و درباره نحوه ایجاد شدن آن و البته طریق درمان آن تکنیک ارائه می‌کنیم.
طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟
طرحواره معیارهای سختگیرانه یک الگوی رفتاری است که افراد در آن توقعات بالایی از هر چیزی در زندگی دارند. اگر شما هم دارای این طرحواره باشید، احتمالا معیارهای سخت گیرانه‌ی خود را به دیگران نیز تحمیل می‌کنید و بسیار اهل قضاوت هستید.
در این موارد احساس افسردگی مشهود است! اصلا آرامش ندارید و نمی‌توانید از زندگی لذت ببرید. همواره در حال تقلا برای پیشرفت هستید. مبارزه می‌کنید تا در هر کاری بهترین باشید. در مدرسه، کار، ورزش، سرگرمی، انتخاب همسر، رابطه جنسی. تلاش می‌کنید تا بهترین خانه، بهترین ماشین، بهترین شغل و بالاترین درآمد را داشته باشید و همیشه با بهترین وضع ظاهری حاضر باشید. باید همیشه خلاق و منظم باشید.
پرتوقع بودن چگونه است؟
برای شما، زندگی به معنای انجام دادن کارها و رسیدن به موفقیت است. فراتر از توانتان کار می‌کنید. تقلا می‌کنید که بر محدودیت هایتان غلبه کنید. هرگز فرصتی به خود نمی‌دهید که دست از کار بکشید، متوقف شوید و از زندگی لذت ببرید. هرچیزی که شامل فعالیت‌های لذتبخش و سرگرمی باشد مثل بازی و شنا برایتان در حکم یک کار شاق است که تاب انجامش را ندارید.
توجه کنید: در شبکه‌های اجتماعی از کلمات زیادی مانند خودشیفته، کنترل‌گر، پرتوقع، ایرادگیر و غیره برای توصیف افراد و طرحواره‌ها استفاده می‌شود. توجه کنید که ما نمی توانیم به سادگی به هر فردی برچسب بزنیم و تنها یک دکتر روانشناس در جلسات مشاوره فردی و محرمانه اجازه تشخیص و ارائه درمان را دارد!
ریشه سختگیری در کودکی و بزرگسالی
بعضی از افراد به این دلیل درگیر طرحواره معیارهای سختگیرانه بودند که می‌خواستند شرایطشان بهتر از دوران کودکیشان باشد. ممکن است به خاطر اینکه شرایط مالی خوبی نداشتید و رابطه شما با همسالانتان متأثر از این موضوع بود یا حس کردید که پدر و مادرتان رتبه پایینی دارند، تلاش افراطی کنید که آن را جبران کرده و به موفقیت و جایگاه بالا دست یابید.
اگرچه افرادی که دچار طرحواره معیارهای سختگیرانه هستند، در بزرگسالی‌شان افرادی بشدت موفقند، اما در خاطرات کودکی آنها، اثری از موفقیت دیده نمی‌شود. در اصل بیشتر احتمال دارد که آنها از کودکیشان فقط نقایص، طرد شدن و تنهایی‌شان را به یادآورد. آنها برخلاف تمام تلاش‌هایی که می‌کردند؛ احترام، تحسین، توجه یا عشقی را که می‌خواستند، دریافت نمی‌کردند.
پیشنهاد ما: مشاوره خانواده به شما کمک می‌کند تا با حضور پدر، مادر، همسر، خواهر، برادر یا فرزند خود بتوانید مشکلات خود را مطرح کنید و سعی در بهبود شرایط داشته باشید. گاهی اوقات سختگیری مفردانه پدر و مادر منجر به ایجاد طرحواره‌های عمیق در کودک مي‌گردد.
نشانه تله ملاک های سختگیرانه
ملاک‌های سختگیرانه در هر فردی می‌تواند متفاوت باشد، اما افرادی با فرهنگ یکسان، معیارهای مشابهی هم دارند. در اینجا تمام نشانه‌ها و تله‌ها را آورده‌ایم:
- سلامتی شما به خاطر استرس روزانه مثل فشار کاری مختل شده است.
- تعادل بین کار و تفریح از بین رفته و مدام احساس فشار و مضیقه دارید. زندگی تبدیل به کار کردن بدون تفریح شده است.
- زندگی شما حول محور موفقیت، جایگاه و مادیات می‌چرخد. به نظر می‌رسد که خود واقعیتان را گم کرده‌اید و دیگر نمی‌دانید که چه چیزی شما را راضی و خوشحال می‌کند.
- بیشتر انرژی شما صرف این می‌شود که زندگیتان را در یک چهارچوب منظم نگه دارید.
- رابطه شما با دیگران دچار اختلال شده است، چون شما مدام درگیر رسیدن به معیارهای بالا و بلند خود هستید.
- کاری می‌کنید که دیگران احساس بی‌کفایتی یا استرس کنند، چون نمی‌توانند مطابق با معیارهای پرتوقعانه شما باشند.
- به ندرت می‌ایستید تا از موفقیتی که کسب کردید لذت ببرید. به جای اینها مدام در حال حرکتید و به سراغ کار بعدی می‌روید.
- گیج و آشفته‌اید چون سعی دارید کارهای بیشماری را به انجام برسانید. به نظر می‌رسد که هرگز وقت کافی برای به سرانجام رساندن کاری که شروع کرده‌اید، ندارید.
- معیارهایتان آن قدر بالا و دست نیافتنی هستند که هر کاری در نظرتان به نوعی اجبار و الزام است و لذتی از انجام دادن آن نمی‌برید.
- کارهای نیمه تمام خیلی زیادی دارید. از آنجا که معیارهایتان کارهای زیادی را برای شما تراشیده که حس سردرگمی می‌کنید، سعی دارید از آنها دوری کنید.
- از آنجا که بیشتر افراد و شرایط اطرافتان مطابق با معیارهایتان نیستند، احساس عصبانیت و سرخوردگی دارید.
- آن قدر بر روی نظم، موفقیت یا جایگاه و منزلت تمرکز دارید که نیازهای اساسی جسمی، احساسی و اجتماعی خود را در نظر نمی‌گیرید.
طرحواره معیارهای سختگیرانه در روابط
وقتی ملاک‌های زیادی داشته باشید، حتما روابط صمیمی و خودمانی‌تان هم دچار اختلال شده است. کسی را در کنار خود می‌خواهید که بهترین باشد و به کمتر از آن راضی نیستید. وقتی شما در رابطه‌ای قرار می‌گیرید، می‌توانید خیلی منتقد و پرتوقع باشید.
توقع دارید که دیگران، به خصوص کسانی که خیلی به شما نزدیک‌اند مثل همسر و فرزند، بر طبق معیارها و استانداردهای شما زندگی کنند. ناخواسته آنها را به این دلیل که نمی‌توانند مطابق معیارهایتان باشند، کوچک می‌شمارید. البته چون معیارهایی که تعیین کرده‌اید از نظر خودتان خیلی پرتوقعانه و بلند و بالا نیستند، فکر می‌کنید که توقعات معمولی و منصفانه‌ای دارید.
همچنین بدانید: زوج درمانی از سری جلسات مشاوره‌ای هست که با حضور زن و مرد، دوست دختر و دوست پسر و نامزدها برگزار می‌شود. طی این جلسات تمامی مشکلات شما مثل همین پرتوقع بودن به صورت ریشه‌ای بررسی می‌شود و در زمان مناسبی با کمک درمانگر به نتیجه مي‌رسید.
افراد پرتوقع جذب چه کسانی میشوند؟
شاید دوست داشته باشید طرف مقابلتان معیارهای پرتوقعانه خودش را داشته باشد یا شاید هم مجذوب کسی شوید که برعکس شما، آرام و آسان گیر باشد. ممکن است کسی را انتخاب کنید که زندگی پر فشار و پر استرس شما را متعادل کند و هرچیزی را که ندارید برایتان بیاورد. چنین رابطه‌ای می‌تواند برای شما آرامش و لذت به همراه بیاورد.
شاید وقت کمی برای گذراندن در کنار کسانی که دوستشان دارید داشته باشید. اگر مجرد باشید، دوستانتان را نادیده می‌گیرید و اگر هم متأهل باشید، خانواده‌تان را نادیده می‌گیرید. هرگز وقت ندارید، خیلی پرمشغله هستید. مدام به این فکر می‌کنید که زمانی خواهد آمد تا بتوانید کنار همسر و فرزندتان آرام بگیرید. در همین لحظات ناب زندگی را از دست می‌دهید و زندگی احساسی‌تان پوچ باقی می‌ماند.
افراد سخت گیر چه آینده ای خواهند داشت؟
اگر فرد سختگیری باشید، به خاطر این معیارهای پرتوقعانه به ندرت به احساس رضایت و خرسندی می‌رسید. دنبال کردن لجوجانه معیارهایتان شانس شما را برای احساسات مثبتی مثل عشق، آرامش، خوشحالی یا دل آرامی از بین می‌برد و به جای آن شما را به سمت عصبانیت، ناامیدی، خستگی و فشار و استرس سوق می‌دهد. حالا زمان آن رسیده که چشم خود را باز کنید و ببینید که معیارهای پرتوقعانه‌تان چقدر برایتان گران تمام می‌شود. آیا ارزشش را دارد؟
تغییر طرحواره معیارهای پرتوقعانه
تغییر و درمان طرحواره از کارهایی است که نیاز به حضور مستقیم و موثر متخصص دارد. یک دکتر روانشناس خوب که بر طرحواره درمانی تسلط دارد، می‌تواند شما را از تله‌های سختگیرانه خودتان رها کند. اگر به دنبال تغییر هستید و می‌خواهید آینده آرامی را تجربه کنید، از لیست زیر شروع به درمان کنید:
- از معیارهای خود که متعادل نیستند و پرتوقعانه‌اند فهرستی تهیه کنید.
- مزایای تلاش برای رسیدن به این معیارها را فهرست کنید.
- معایب تقلا برای رسیدن به این معیارها را لیست کنید.
- مجسم کنید که زندگیتان بدون این فشارها و استرس‌ها چگونه خواهد شد.
- منشا این طرحواره را بیابید.
- به این فکر کنید که اگر به میزان 25 درصد، معیارهای خود را پایین‌تر بیاورید چه تاثیراتی در زندگیتان خواهد داشت.
- میزان دقیق زمانی را که برای باقی ماندن معیارهایتان اختصاص می‌دهید، معین و مشخص کنید.
- با نظرخواهی از کسانی که به نظر، زندگی و معیارهای متعادل‌تری، دارند. سعی کنید معیارهای معمولی و معقول را دریابید.
- کم کم به تغییر زمان بندی و اصلاح رفتار خودتان کنید، به طوری که بتوانید به نیازهای عمیق‌تر خود رسیدگی کنید
جمع بندی طرحواره
مشکل اساسی در رابطه با معیارهای پرتوقعانه این است که شما ارتباطتان را با خود واقعی و طبیعیتان از دست می‌دهید. آن قدر بر روی نظم، موفقیت یا جایگاه و منزلت تمرکز دارید که نیازهای اساسی جسمی، احساسی و اجتماعی خود را در نظر نمی‌گیرید. دکتر حامد توکلی، دکتر روانشناس در تهران با بیش از 10 سال سابقه با متد طرحواره درمانی می‌تواند بهترین گزینه برای کمک به شما باشد.
برای برقراری ارتباط با دکتر و رزرو جلسه شماره 09354575872 را در تلفن همراه خود سیو کنید و به واتساپ این شماره پیام بدهید. تیم روانشناسی دکتر توکلی به صورت 24 ساعته پاسخگوی شما هستند.
